Aspecten van de Belgische kunst na '45 - WILLEM ELIAS

  • Willem Elias
    • CV Willem Elias
    • Publicaties Willem Elias
    • 2017 – BAD – Where arts meets design
    • 2016 – DE-GENERATIES
      • De 80 kunstenaars – Willem Elias
    • HISK
    • VKE
    • VUB
    • Voordrachten
    • Contact
  • Schilderkunst
    • Abstract expressionisme of de lyrische abstractie
      • Pierre Vlerick
    • Cobra
    • Existentiële schilderkunst
      • Jan Burssens
    • Expressionisme
    • Fantastisch of magisch realisme
      • Octave Landuyt
      • Jef Van Tuerenhout
    • Fundamentele schilderkunst
      • Raoul De Keyser
      • Luc Tuymans
      • Hugo Duchateau
    • Geometrisch abstracte of conrete kunst
    • Hyperrealisme
      • Roger Wittevrongel
    • Informele kunst
    • Jonge Belgische schilderkunst
    • Narratieve schilderkunst
      • Frank Maieu
      • Fred Bervoets
    • Neo-expressionisme
    • Neo-realisme en “Ecole de Paris”
      • Jos Verdegem
    • Neoconstructivisme
    • Neosymbolisme
    • Nieuwe figuratie
      • Roger Raveel
    • Post-expressionisme en animisme
      • Armand Vanderlick
      • Henri-Victor Wolvens
    • Surrealisme
    • Transavant-garde
      • Jean Bilquin
  • Beeldhouwkunst
    • Arte Povera
    • Assemblage
    • Existentiële beeldhouwkunst
    • Kinetische kunst en op-art
    • Minimalisme
    • Neokubisme
  • Andere aspecten
    • Conceptuele kunst
      • Body Art
      • Installatiekunst
      • Kunst als maatschappijkritiek
      • Kunst en taal
      • Neodadaïsme
      • Videokunst
    • Postmodernisme
      • Kunst en massacultuur
      • Ugly Realism
    • Kunst vanuit het medium
      • Brons
      • Grafiek
      • Keramiek
      • Multimedia als nieuwe media
    • Reflecties
      • Kijken is de kunst
      • Kunst en feminisme
      • Kunst en wetenschap
  • Kunstfilosofie
  • Kunsteducatie
  • Snoecks
You are here: Home / Kunst vanuit het medium / Grafiek / De oude media – grafiek

De oude media – grafiek

24 November 2008 By Willem Elias

Hoewel “nieuwe media” de toverformule is van de kunst van de jaren negentig, bestaan er ook nog oude media die een rol spelen in het maken van vernieuwende kunst. Zo o.a. de zogenaamde grafische kunsten. Het ambachtelijk karakter en het er noodlottig aan verbonden traditionalisme maakt dat deze technieken in de ogen van velen omgeven zijn met een zweem van oubollige pietepeuterigheid.

Al vlug wordt de verzamelwoede van de volgens een dergelijke methode tot stand gekomen prenten gelieerd aan het collectioneren van postzegels. De schoonheid van deze beelden wordt dan gelijkgesteld met de verwaterde aquarelprenten die slecht geschreven kinderboeken moeten verluchten. Het laatste werkwoord zegt al genoeg. Op de verkoopmarkt moeten deze prenten onzorgvuldig naast elkaar gestouwd ruimte bedingen in muffige boekantiquariaten. Ik behoor niet per se tot die velen, al kan ik hen vaak begrijpen. Los daarvan ben ik overtuigd dat de grafische kunsten een belangrijke rol vervullen precies omdat ze in de beeldcultuur een eigen medium zijn met effecten die men via andere wegen niet kan bekomen. Dat is toch een belangrijke taak van de kunst, namelijk boodschappen nuanceren via verscheidenheid in de middelen en de wijze waarop ze gemaakt worden. Vergeten we niet dat poëzie “maaksel” betekent. Iets is “poëtisch” wanneer er meer aandacht is voor de wijze waarop de boodschap gemaakt is dan voor de informatiewaarde. Wanneer het “hoe” primeert wordt het “wat” spraakzamer en boeiender in zijn schakeringen.

Toch kan men niet zeggen dat de kennis van de druktechnieken gemeengoed is. De term “grafiek” is de ruimste benaming maar sommigen zien zelfs het verschil niet met een zwart-wit tekening of een schilderij op papier, of ze hebben het steeds over “ets” of “litho” zonder kennis van het procédé. Vandaar dat we kort even de werkwijze van de verschillende methoden op een rijtje zetten.(1) Ik raad tevens iedereen aan eens een kijkje te nemen in een grafiekatelier, want dat is een boeiend schouwspel. Dat kan bijvoorbeeld in het Frans Masereel Centrum in Kasterlee waar kunstenaars kunnen komen drukken.

In de grafiek kan je door het gebruik van drukprocédés verscheidene quasi identieke kunstwerken verkrijgen. Om dat te bereiken werkt men steeds met verschillende stappen. Niet het houtblok, de plaat of de steen is het kunstwerk, maar wel de afdruk. Die afdruk wordt “prent” genoemd, afgeleid van het Oudfranse “preinte”, dat verwijst naar “de toestand van gedrukt zijn”. Het geheel van identiek afgedrukte prenten is de oplage. Die wordt door de kunstenaar genummerd en gehandtekend.

Hoogdruk

Bij de hoogdruk ligt al wat afgedrukt wordt verhoogd: wat niet afgedrukt mag worden, snijdt men weg. Voor de houtsnede wordt dus al wat wit moet blijven, weggehaald. De afdruk is dan zwart op een witte achtergrond, het spiegelbeeld van wat op het blok achterbleef. Die bekomt men door de hogere delen met inkt in te rollen en onder een pers af te drukken. Voor iedere kleur is er wel een aparte blok nodig. Linoleum is een interessant vervangmateriaal voor hout. Het is zacht en maakt het snijden gemakkelijker.

Diepdruk

Bij diepdruk wordt de inkt uit fijne groeven op het papier overgebracht. Die groeven kunnen op allerlei manieren aangebracht worden maar het drukken gebeurt steeds op dezelfde wijze. De plaat wordt ingeïnkt, de inkt in de inkervingen gewreven en het oppervlak terug schoon gemaakt. Onder druk van de pers wordt de inkt uit de groeven opgezogen. In de gravure tekent de kunstenaar zijn onderwerp met een burijn in de koperplaat. Hij kan ook met een naald krassen: dat geeft de droge naaldtechniek. Het weggekraste koper blijft aan de randjes hangen en vormt bramen die de afgedrukte lijnen onscherp fluwelig maken. Het meest gebruikte diepdrukprocédé is de ets.

De plaat wordt eerst met een dun laagje vernis ingesmeerd. Deze etsgrond wordt zwart berookt en met de etsnaald tekent de kunstenaar op de koperplaat. Waar hij tekent wordt de vernis weggehaald en komt de plaat bloot. Door het indompelen in verdund salpeterzuur wordt de plaat ingevreten: dit is het “etsen”. Vermits enkel de tekening bloot staat aan het zuur, ontstaan daar gelijkmatige groeven. Hoe langer in het zuurbad, hoe dieper de groeven. Vlakken kan je in diepdruk niet weergeven, tenzij met een omweg: de aquatint. Over de plaat stuift men harskorreltjes die vastgesmolten worden. Waar geen korreltjes zijn, kan het zuur tijdens het etsbad inbijten. De kleine puntjes die daardoor ontstaan geven in de afdruk een grijs vlak weer. Door meer of minder te bestuiven kan de grijswaarde variëren. Gradaties verkrijgt men door delen van de plaat volledig met vernis te overdekken.

Vlakdruk

De lithografie of steendruk is het meest gebruikte vlakdrukprocédé: de tekening en de inkt liggen in hetzelfde vlak. Het procédé is gebaseerd op de afstoting tussen water en vet. Op een gladgeschuurde poreuze kalksteen wordt door de kunstenaar met vetkrijt getekend. Die tekening wordt vastgezet door het behandelen van de steen met vet krijt, hars¬poeder en mengsel van Arabische gom en salpeterzuur. De steen wordt bevochtigd, maar het water wordt op de vette delen afgestoten. De steen wordt met inkt ingerold. De inkt blijft slechts hangen op de niet natte delen, d.w.z. op de vette delen. Papier erover, onder de pers en de inkt wordt op het blad afgedrukt. De tekening staat ook hier in spiegelbeeld.

Voor iedere kleur is er een nieuwe steen en een nieuwe drukgang nodig. Steeds meer wordt ook gebruik gemaakt van de offset-litho. Het systeem is hetzelfde maar in plaats van steen worden metalen platen gebruikt. Deze kunnen op een cilinder gerold worden. De afdruk gebeurt via een tussenrol in rubber. Daardoor krijg je een afdruk identiek aan de plaat en geen spiegelbeeld.

Doordruk

De spattechniek met sjablonen is de basisvorm van zeefdrukken. Het principe is zo dat door een strak gespannen stuk stof (de zeef) verf wordt doorgedrukt. De afgedekte delen van de stof laten uiteraard geen verf door, de andere delen wel. Dat doordrukken gebeurt met de rubberen rakel: van boven naar onder wordt de verf gelijkmatig door de zeef gestreken. In feite is de zeefdruk of doordruk het enige grafische procédé waarbij geen drukpers wordt gebruikt. Het afdekken van de zeef kan op verschillende manieren. De zeef kan dicht gelakt worden of er kunnen stukken worden opgekleefd. Tegenwoordig wordt in vele gevallen een fotografisch procédé gebruikt. Daarvoor wordt de zeef met een lichtgevoelige laag bedekt. Daarop legt men een transparante fiche waarop de tekening is aangebracht. Dan wordt de zeef sterk belicht. Ook kan men rechtstreeks een fotonegatief projecteren. De lichtgevoelige stof wordt hard waar er licht opvalt. De andere delen kunnen met een krachtige straal weggespoeld worden.

1) M. Buddemeyer, H. van der Eng & S. Suk (red.), Grafische technieken, Stichting Teleac, Utrecht, 1988. L. Christiaens e.a., Kunst en kunst maken, OKV, Gent, 1983. F. Van der Linden, De grafische technieken, Cantecleer, De Bilt, 1979.

© 2008 – 2012, Willem Elias. All rights reserved. On republishing this article you must provide a link to the original article on www.belgischekunst.be.

Print Friendly, PDF & Email

Filed Under: Grafiek Tagged With: Enk De Kramer, Ingrid Ledent

Kunstenaars

Albert Saverys Anne Bonnet Anto Carte Antoine Mortier Antoon De Clerck Armand Vanderlick Auguste Mambour Bart Decq Bram Bogart Camiel Van Breedam Camille D'Havé Carmen Dionyse Chantal Grard Christian Dotremont Colin Waeghe Constant Permeke E.L.T. Mesens Edgart Tytgat Emile Desmedt Englebert Van Anderlecht Enk De Kramer Erna Verlinden Etienne Desmet Fik Van Gestel Florence Fréson Frank Maieu Frank Steyaert Fred Bervoets Fred Eerdekens Gaston Bertrand Gauthier Hubert George Grard Gilbert Swimberghe Gudny Rosa Ingimarsdottir Guillaume Bijl Guy Degobert Guy Leclercq Guy Rombouts Guy Vandenbranden Hans Vandekerckhove Henri-Victor Wolvens Hilde Van Sumere Hubert Malfait Hugo Duchateau Ingrid Ledent Jacques Moeschal Jan Burssens Jan Cox Jane Graverol Jan Van Den Abbeel Jan Vercruysse Jean-Georges Massart Jean-Paul Laenen Jean Bilquin Jean Brusselmans Jef Van Tuerenhout Jo Delahaut Joseph Lacosse Jos Verdegem José Vermeersch Jozef Peeters Karel Dierickx Karin Hanssen Koen van den Broek Koen Vanmechelen Lieve De Pelsmaeker Liliane Vertessen Luc De Blok Luc Hoenraet Luc Peire Luc Tuymans Marcel Broodthaers Marcel Mariën Marc Lambrechts Marc Mendelson Marianne Berenhaut Marie-Jo Lafontaine Mark Cloet Maurice Wyckaert Maxime Van De Woestyne Merlin Spie Michel Buylen Michel Seuphor Mig Quintet Octave Landuyt Panamarenko Paul Delvaux Paul Gees Paul Van Gysegem Peter Beyls Peter De Cupere Peter Weidenbaum Philippe Vandenberg Pierre Alechinsky Pierre Caille Pierre Vlerick Piet Stockmans Pol Bury Raoul De Keyser René Barbaix René Magritte Roel D'Haese Roger Raveel Roger Somville Roger Wittevrongel Roland Van den Berghe Ronny Delrue Serge Vandercam Tinka Pittoors Tjok Dessauvage Ulrike Bolenz vandekerckhove vandenberg Victor Leclercq Victor Servranckx Walter De Rycke Walter Leblanc Werner Mannaers Wim Delvoye Yves Zurstrassen

Geen kunst of filosofie zonder een goed glas wijn

Zoeken op Belgischekunst.be

Recente berichten

  • Peter Beyls, co-creatie tussen mens en machine
  • Magritte en de vrije gedachte
  • Uit de schaduw: de ontwikkeling van kunsten en cultuureducatie in de vrije tijd in Vlaanderen
  • Kunsteducatie duurt het langst
  • Over kunst- en cultuureducatie in musea en erfgoedorganisaties in Vlaanderen
  • De kunstenaar als kunsteducator, Mark Cloet als artistiek spelontwikkelaar en spelleider.
  • Mark Cloet speelt met bakens in de ruimte.
  • Willem Elias kijkt naar Colin Waeghe – juni 2020

Hier kan je zoeken naar de naam van de kunstenaar waar je informatie over wil:

Kunstenaars

Mobile responsive

Belgischekunst.be is een project van Willem Elias en Rudi D’Hauwers en is ontwikkeld volgens het principe van ‘mobile responsive design’. Je leest waar en wanneer je wil op elk toestel van laptop tot ipad en smartphone.

 

  • Willem Elias
  • Inleiding
  • Portfolio
  • Galerij
  • Reflecties
  • Boeken
  • Contact

Return to top of page

Copyright Willem Elias © 2022 · Concept: Rudi DHauwers · Built on the Genesis Framework by StudioPress · WordPress · Log in

nl Dutch
nl Dutchen Englishfr Frenchde Germanit Italianes Spanish